مجمع‌‌الفضلا

نوشتن تذکرة ‌‌شعرا در حوزة رواج و گسترش زبان فارسی، بیش از همه در فرارودان و هند، سابقه و روایی دارد. پس از تألیف لباب‌‌الالباب، وقفة طولانی در نوشتن تذکره روی داد و در قرن نهم فقط تذکرة‌‌الشعرای دولتشاه نوشته شد، اما از اواخر قرن دهم تذکره‌‌نویسی به ویژه در هند رونق گرفت؛ در آنجا به دلیل وجود حکومت‌های ایرانی، محیط مناسبی برای حضور شاعران و نویسندگان فارسی‌‌زبان فراهم آمده بود. یکی از تذکره‌های مهم که در این دوره تألیف یافت، مجمع‌‌الفضلای محمد عارف بخارایی است که متأسفانه تاکنون تحقیق بایسته‌ای دربارة احوال مؤلف و کتابش انجام نگرفته است و اکثر محققان صرفاً به نقل سخنان عبدالحی حبیبی و علیرضا نقوی پرداخته‌اند و چیزی بر آنها نیفزوده‌اند. یکی از دلایل گمنامی مجمع‌‌الفضلا و مؤلفش، کمیابی نسخه‌های آن است. از این تذکره تنها دو نسخة شناخته‌‌شده وجود دارد؛ یکی در دانشگاه پنجاب لاهور و دیگری در دانشگاه تهران. در این مقاله کوشش می‌‌شود تا ضمن تحلیل و نقد تحقیقات پیشین دربارة تذکرة مجمع‌‌الفضلا، این تذکره بر اساس نسخة موجود در دانشگاه تهران، بررسی و معرفی شود.